Het is weer zover, je paspoort is verlopen. Tijd om een afspraak te maken bij de gemeente. Je loopt het gemeentehuis in, waar je gezicht wordt gescand bij de aanmeldzuil. Na een succesvolle identificatie mag je je nieuwe paspoort ophalen, die al keurig klaarligt bij balie 4. Toekomstmuziek? Niet bepaald. Al in 2018 voerde de gemeente Zwolle als eerste documentscanners en gezichtsherkenning in bij de aanmeldzuil.[1]

Grote kans dat handmatig je identiteit laten controleren door een gemeenteambtenaar in de toekomst niet meer nodig is. Daar hebben we dan AI (kunstmatige intelligentie) voor. Door het scannen van biometrische eigenschappen (de persoonsgegevens die je vanaf je geboorte bij je draagt, zoals je iris en vingerafdruk) ben je in één kunstmatige oogopslag te herkennen. Superefficiënt en in theorie foutloos, maar er zitten haken en ogen aan deze techniek. En daar is niet iedere gemeente die aan de slag gaat met AI zich van bewust.

Klaar voor de toekomst

Veel gemeenten zijn al begonnen met het gebruik van biometrische eigenschappen om haar burgers mee te identificeren. Denk aan de vingerafdruk in het paspoort, die nu dikwijls ligt opgeslagen in een database. Je kunt ervan uitgaan dat deze goed wordt beveiligd. Tegelijkertijd moeten we ons er ook bewust van zijn dat er steeds meer biometrische kenmerken bijkomen in deze database, naarmate de AI-techniek vordert. En is iedere gemeente daar ook al klaar voor?

Laten we uitgaan van een desastreus scenario: een lek in de database. Identiteitsfraude was in zo’n geval nog nooit zo eenvoudig. Een kwaadwillend persoon heeft dan immers toegang tot alle biometrische eigenschappen. Zaken als vingerafdrukken en de irisscan worden nu al gebruikt om telefoons mee te ontgrendelen, bankzaken te doen en laptops mee te beveiligen. Zulke gegevens moeten niet in verkeerde handen vallen.

Ethische vraagstukken

Maar zelfs als we deze gevaren buiten beschouwing laten, is er nog genoeg om bij stil te staan voordat het invoeren van biometrie bij gemeenten de norm wordt. Want hoe je het ook wendt of keert, AI kan (onbedoeld) discrimineren. Er zijn genoeg verhalen te vinden van mensen met een donkere huidskleur die niet worden herkend bij toegangspoortjes die gebruik maken van ‘slimme camera’s’. Domweg omdat het camera’s niet goed op een donkere huidsleur is afgesteld. En omdat mensen van kleur niet goed op de foto worden gezet, zijn er ook minder beelden beschikbaar om te ‘voeden’ aan AI-modellen[2]. Zij leren immers door de input van mensen. Hoe minder input er beschikbaar is, hoe kleiner de kans dat AI een persoon van kleur herkent. Zo creëren we een vicieuze cirkel.

Problemen

 Biometrie zorgt ook nu al voor de nodige problematiek, vooral in privacy-sferen. Je kunt je afvragen of zaken als gezichtsherkenning door gemeenten niet leiden tot een verregaande surveillancemaatschappij.

Stel dat een burger mee wil doen aan een demonstratie, maar zijn biometrische gegevens zijn bekend bij de gemeente. Dan kan het zo zijn dat zij uit angst niet langer deel durven te nemen. De surveillancecamera weet immers precies welke burger waar staat te demonstreren. Amnesty International roept zelfs op om dit soort technologieën te verbannen.[3]

En wat dacht je van de gemeenten die biometrie inzetten om lookalike-fraude tegen te gaan? Het is effectief, maar zulke fraudegevallen komen relatief weinig voor[4]. Is het inzetten van biometrie dan geoorloofd? Is het risico niet te groot ten opzichte van de winst?

Mooie ontwikkeling kan met correcte inzet

Moeten we dan bang zijn voor de toepassing van biometrie? Nee, zeker niet. Er valt genoeg moois mee te doen, mits we het correct weten in te zetten. Wil je daar als gemeente over doorpraten? Dan staan we bij Telengy graag voor je klaar als sparrings- en gesprekspartner.

Lees ter naslag anders nog eens een van de volgende rapporten:

• Biometrie-voor-identiteitsverificatie.pdf (digitaleoverheid.nl)
• Principes voor de Digitale Samenleving versie 2022 (vng.nl)
• Kennissessie digitale technologie voor raadsleden – Telengy
• [1] [4] Beter_beschermd_tegen_biometrie_Beleid_en_Maatschappij_Nr_4_2020.pdf (rathenau.nl)
• [2] Racial Discrimination in Face Recognition Technology – Science in the News (harvard.edu)
• [3] Amnesty: verbiedt systemen voor gezichtsherkenning.

Meer weten?

Voor meer informatie kun je contact opnemen met Elise Hermans, 06 81 75 07 47,  e.hermans@telengy.nl.