We zijn benieuwd wat Europa, de regering Schoof, de staatssecretaris digitalisering Zsolt Szabó, de VNG en gemeenten allemaal van plan zijn met digitale mensenrechten in 2025. De Boomgids Digitale Rechten biedt al een overzicht van wet- en regelgeving rondom digitale rechten, nu een update over enkele plannen en ontwikkelingen.  

Europa

In 2025 worden gemeenten verder geconfronteerd met diverse nieuwe en aangepaste Europese wetten die de digitale transformatie vormgeven. Zo treden nieuwe onderdelen van Verordening Europese AI Act in werking:

• In februari 2025: het verbod op AI-praktijken met een “onaanvaardbaar risico”. Hieronder vallen sociale scoresystemen, het ongericht schrapen van gezichtsfoto’s en het gebruik van emotieherkenningstechnologie op het werk en in het onderwijs.
• In augustus 2025: de vereisten voor AI-modellen voor algemene doeleinden worden van kracht. Deze categorie, die grote taalmodellen zoals GPT  en LAMA omvatten, zal moeten voldoen aan regels op het gebied van transparantie, beveiliging en risicobeperking.  

Daarnaast wordt de Netwerk- en Informatiebeveiligingsrichtlijn 2 (NIS2) nu ook nationaal van kracht. De verwachting is dat de nationale wetten, de Cyberbeveiligingswet (Cbw/NIS2) en de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke/CER), in het 3e kwartaal van 2025 in werking treden.  

Regering Schoof

In de loop der jaren hebben kabinetten van enkele woorden naar zinnen naar paragrafen en zelfs naar een hoofdstuk geschreven over digitale technologie en digitalisering in de samenleving. In het Regeerprogramma van Schoof staat digitalisering voornamelijk genoemd als het gaat om de uitvoeringskracht van gemeenten te versnellen. En digitale veiligheid staat hoog op de agenda. Onder het kopje ‘Direct contact en een rechtvaardige, menselijke overheid’ staat: “transformatie van de publieke dienstverlening” ook “(digitaal) goed geëquipeerde ambtenaren”. Leerlingen mogen ook digitaal vaardiger worden.  

VNG

Het lijkt breder bekend dat digitalisering plaatsvindt in alle onderdelen van de maatschappij, de Digitale Agenda 2028 besteed hier meer aandacht aan. De Digitale Agenda Gemeenten 2028 van de VNG richt zich op het beschermen van publieke waarden en het waarborgen van digitale rechten van burgers. Gemeenten worden gestimuleerd om regie te voeren over de digitale samenleving en technologie in te zetten ten behoeve van alle inwoners. Voor concrete acties kijken we naar de VNG-Kadernota 2025-2028. In hoofdstuk vijf wordt de koers voor 2025 uitgezet:

• Artifical intelligence biedt de meeste kansen, maar ook de grootste risico’s. Dit krijgt focus, vanuit het doel: ‘AI zonder affaires’.
• Digitale soevereiniteit – van de afhankelijkheid van de Big Five tot leveranciersmanagement – krijgt focus.
• Ethical compliance, het ontzorgen van gemeenten bij de inzet van technologie, krijgt focus via kaderstelling en doorvertaling daarvan in onder andere inkoopvoorwaarden. 

Voor 2025 staan er nog veel meer actiepunten in de kadernota die verwijzen naar Digitale Soevereiniteit en Datagovernance, toegankelijkheid, gegevensbescherming en privacy. 

Tada-waarden Amsterdam

De gemeente Amsterdam heeft de Tada-waarden omarmd, die staan voor een verantwoorde digitale stad met principes als inclusiviteit, zeggenschap en transparantie. Deze waarden zijn opgenomen in het coalitieakkoord en vormen de basis voor de datastrategie van de stad. In 2025 zet Amsterdam verdere stappen om deze waarden te integreren in haar digitale beleid, dat zich richt op het behouden en beschermen van digitale rechten bij de ontwikkeling en inzet van technologie. Op het evenement Digital Right Day in Pakhuis de Zwijger kondigde zij aan de Tada-waarden uit te werken in 2025.  

Conclusie

Voor gemeentesecretarissen, managers, informatieadviseurs, privacy officers, CISO’s, adviseurs dienstverlening, communicatie en inkoop is het cruciaal om op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen op het gebied van digitale rechten in 2025. Het proactief aanpassen van beleid en infrastructuur zal bijdragen aan een verantwoorde en toekomstbestendige ethische digitale transformatie binnen gemeenten. 

We houden jullie op de hoogte in 2025. Fijne jaarwisseling.