Wacht niet langer, we zijn al laat!

Steeds meer beslissingen bij gemeenten worden genomen op basis van data en slimme algoritmen. Ook deze vorm van datagedreven werken draait om de waarde die het toevoegt. Tegelijkertijd worden processen en besluitvorming hiermee abstracter en is het essentieel om daar grip op te houden en transparant te zijn over hoe je als gemeente te werk gaat. Hiervoor is controle en inzicht nodig. Niet alleen intern, maar ook voor de burger en de maatschappij in het algemeen.

Controle en inzicht beginnen bij laten zien wat je doet. Het Algoritmeregister van de Nederlandse overheid kan hier een belangrijke schakel in worden. In 2023 start de Nederlandse overheid met het algoritmeregister en het werken aan een implementatiekader ‘ínzet van algoritmen’. De privacy toezichthouder Autoriteitspersoonsgegevens gaat over het register waken. Er is inmiddels 1 miljoen euro gereserveerd in 2023, oplopend tot 3,6 miljoen in 2026.

De bovenstaande acties zijn een grote stap voorwaarts, toch is dit register slechts een middel om op een overzichtelijke manier inzicht te verschaffen naar de spreekwoordelijke buitenwereld. Intern begint het met bewust bezig zijn met algoritmen, hier met elkaar het gesprek over voeren en zorgvuldig te werken gaan. Gemeenten doen er daarom goed aan om niet langer te wachten en direct aan de slag te gaan.

Wij adviseren om de volgende acties te ondernemen:

1. Inventariseer welke algoritmen er gebruikt worden in de organisatie. Leg dit systematisch vast en gebruik bij voorkeur de kenmerken van het landelijke algoritmeregister.
2. Start met het creëren van bewustzijn bij medewerkers over de risico’s en kansen bij het gebruik van datagedreven besluitvormingen. Tegenwoordig zijn er veel instrumenten en bijeenkomsten waar organisatie kunnen aansluiten, o.a.: een data-awareness dag, datagame en bijvoorbeeld data-vaardigheid assesment.
3. De inzet van algoritmen is een gedeelde verantwoordelijkheid waarbij bijvoorbeeld het datateam, een leverancier, de vakspecialisten en de verantwoordelijk manager bij betrokken zijn. Kies daarom een gezamenlijk proces of methodiek om vooraf ethische vraagstukken van nieuwe algoritmes te bediscussiëren, iedereen moet er over kunnen meepraten.

Op deze wijze voorkomt de organisatie per direct een groot deel van de potentiële problemen bij het gebruik van algoritmen en houdt de organisatie grip. Mocht in 2023 het implementatiekader gereed zijn, dan is het leeuwendeel bovendien al gedaan. Het register zou het sluitstuk moeten zijn van een gezonde datapraktijk/datahuishouding/datagedreven werken.

Meer informatie

Mocht u meer willen weten over het register, algoritmen of datagedreven besluitvorming, neem dan vooral contact op met Wouter Le Febre,  06 55 29 77 09 of w.l.febre@telengy.nl of met Roel Ottens via telefoonnummer: 06 50 43 15 77 of via e-mail: r.ottens@telengy.nl.

Bronnen

• Òverheid.nl. Het Algoritmeregister
• 26 643 Informatie- en communicatietechnologie (ICT), Nr. 924 Brief van de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Publieke controle op algoritmen