In het Global Risk Report van het World Economic Forum (WEF) worden de grote risico’s en trends genoemd waarmee de wereld op korte en lange termijn te maken zal krijgen: klimaat, migratiestromen en de effecten van digitale technologieën. Waar de eerste twee onderwerpen veel aandacht krijgen, zijn de effecten van digitale technologie op onze samenleving onderbelicht.

Neutrale technologie

Natuurlijk kunnen deze digitale technologieën grote voordelen met zich meebrengen voor gemeenten, bedrijven en burgers, maar het gebruik ervan is niet zonder risico. Volgens het Rathenau Instituut komt dat omdat we de (maatschappelijke) impact ervan vaak niet overzien. Technologie wordt meestal gezien als een nuttig hulpmiddel om bepaalde doelen te bereiken, zoals efficiëntie en veiligheid. In deze puur instrumentele visie is de technologie zelf waardevrij of ‘neutraal’. Maar daarmee wordt voorbijgegaan aan het feit dat technologische verandering altijd ook indirecte effecten heeft.

Vernieuwde blik

De instrumentele visie is naar mijn mening ook de reden waarom de inzet van technologie minder aandacht krijgt in onze lokale politiek en daarmee ontsnapt het nog te vaak aan democratische afweging van de gemeenteraad. Vanouds wordt technologie vanuit de klassieke techniekfilosofie bestempeld als onafhankelijk en autonoom (instrumenteel), maar de moderne techniekfilosofie spreekt over de wisselwerking tussen techniek, de samenleving, de mens en de wereld. Daarmee verandert de vraag van een klassieke instrumentele objectieve beschouwing van technologie naar het (moreel) goed omgaan met technologie. We moeten kritisch gaan nadenken en bediscussiëren welke maatschappelijke effecten we willen hebben van digitale technologieën. Dit kan betekenen dat we afwegingen maken tussen waarden, eisen stellen aan techniek, de omgeving aanpassen of de kwetsbare mens beschermen. Deze ethische afwegingen horen, wat mij betreft thuis in de politiek.

Maatschappelijke effecten

De gemeenteraad en het college van B&W hebben baat bij dit debat. Digitale technologieën verweven zich namelijk met bestaande technologieën en hebben daarmee invloed op vrijwel elk beleidsdomein in de gemeente. Zo gaat het debat niet alleen over techniek, maar over effecten op onze lokale economie, milieu, energie, openbare ruimte, (digitale) veiligheid, democratie en bijvoorbeeld burgerschap.

Tot slot

Het is tijd dat we verder kijken dan de techniek, de maatschappelijke effecten gaan herkennen en de soms taaie en complexe materie aangaan. De inwoners van nu en later verdienen een democratische afgewogen (digitale) samenleving.