Het is al enige jaren bijna een dagtaak om alle ontwikkelingen rond dienstverlening en informatievoorziening te volgen. Enerzijds een goed teken dat gemeenten volop in ontwikkeling zijn, anderzijds ook een aandachtspunt omdat het absorptievermogen van overheden nog steeds zwaar op de proef wordt gesteld.
In deze vooruitblik 2025 beperken we ons tot een aantal ontwikkelingen met raakvlakken naar dienstverlening en informatievoorziening die wat Telengy betreft grote impact hebben voor overheden in 2025.
Strategisch digitaliseren: richting of regie?
Het kabinet zal in het voorjaar van 2025 de Nederlandse Digitaliseringsstrategie presenteren. Er wordt gesproken over het digitaliseren van het Huis van Thorbecke en het beeld van één overheid als uitgangspunt. Dat vraagt om duidelijke sturing als het gaat om samenwerking, standaardisering en gegevensuitwisseling, allemaal met oog voor de burger. Specifiek voor gemeenten zijn de uitdagingen van wat heet de digitale transformatie vertaald in de Digitale Agenda 2028. Hierin zien we vergelijkbare thema’s terugkomen. Telengy-adviseur Wouter Le Febre geeft richting.
Datagedreven werken
Hoe brengen we duurzame verandering in de organisatie met behulp van datagedreven werken? Een stuk van die puzzel, en daarmee de focus voor 2025, is interoperabiliteit in combinatie met kennisdeling. De combinatie van deze twee gaat ervoor zorgen dat datagedreven werken nog sneller en duurzamer tot organisatieverandering leidt. Tim van der Pol beschrijft de focus voor 2025 met een terugblik op 2024.
Omgevingswet (Ow)
Telengy-adviseur Arno van Waesberghe deelt zijn ervaringen als programmamanager van een jaar werken onder de Omgevingswet.
Digitale mensenrechten
We zijn benieuwd wat Europa, de regering Schoof en de staatssecretaris digitalisering Zsolt Szabó, de VNG en gemeenten allemaal van plan zijn met digitale mensenrechten in 2025. De Boomgids Digitale Rechten biedt al een overzicht van wet- en regelgeving rondom digitale rechten. Roel Ottens doet een rondje langs de velden.
Gegevensdeling inburgering
Sinds de invoering van de Wet Inburgering 2021 hebben gemeenten een belangrijke rol in de inburgering van nieuwkomers. Gemeenten hebben een regierol en zijn verantwoordelijk voor de inburgeringstrajecten van nieuwkomers. Hiervoor werken zij samen met het COA, DUO maar ook met diverse partners op het gebied van maatschappelijke begeleiding, (taal-)onderwijs en werk. Voor de start en monitoring van de voortgang van de inburgering zijn gemeenten afhankelijk van de gegevens die zij van deze samenwerkingspartners ontvangen. Dit lerende stelsel is nog volop in ontwikkeling, inclusief de informatievoorziening. Telengy-adviseur Dimphy Severijnen licht toe wat we in 2025 al kunnen doen.
Proactieve dienstverlening
Proactieve dienstverlening wordt steeds meer een speerpunt binnen Nederlandse gemeenten. Het streven naar dienstverlening die niet alleen reageert, maar ook anticiperend optreedt op de behoeften van inwoners vormt de kern van deze benadering. In Nederland zijn er voornamelijk initiatieven waarbij er proactief geïnformeerd en geadviseerd wordt. Zo hopen overheidsorganisaties bij te dragen aan een efficiëntere en meer dienstbare overheid waarbij regelingen en voorzieningen ook daadwerkelijk terecht komen bij de inwoners die dat nodig hebben. Wouter Le Febre en Roel Ottens nemen je mee.
Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) per 1 januari 2026
Passende ondersteuning voor burgers bij de dienstverlening is waarschijnlijk al goed op orde bij de gemeente. Mocht dat niet het geval zijn, dan is het goed om alsnog te voldoen aan de zorgplicht die sinds 1 januari 2024 van kracht is. Daarnaast zal de gemeente voor 1 januari 2026 via een aanwijzingsbesluit inzichtelijk moeten maken welke digitale kanalen voor welke producten en diensten toegankelijk zijn.
De Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer regelt dat burgers en bedrijven hun zaken die ze met de overheid moeten doen, digitaal kunnen afhandelen. Daarnaast verbetert de rechtspositie in het digitale contact met de overheid. De mogelijkheid om per post met de overheid te communiceren blijft; de Algemene wet bestuursrecht geeft burgers en bedrijven de keuze tussen de papieren of de digitale weg. Een handige hulpgids met medewerking van Telengy is beschikbaar.
Het in september bekend geworden uitstel van de Wmebv tot 1 januari 2026 brengt zowel uitdagingen als kansen met zich mee voor Nederlandse gemeenten en uitvoeringsorganisaties. Dit uitstel biedt extra tijd om de implementatie van de wet niet alleen te voldoen aan de minimale vereisten, maar ook om de digitale interacties met inwoners en ondernemers te heroverwegen en te verbeteren. De uitdaging is om iedereen aan boord te houden! Telengy-collega Thor Berns beschrijft mogelijke scenario’s.
Wet open overheid (Woo) ook in 2025
Sinds mei 2022 is de Wet open overheid (Woo) in werking getreden en gemeenten zullen aan de implementatie de komende jaren nog veel werk hebben. De passieve openbaarmaking bij gemeenten lijkt voor een deel behoorlijk op orde, actieve openbaarmaking en het op orde krijgen van de informatiehuishouding zijn de uitdagingen voor de komende jaren. Nog even de verplichtingen in vogelvlucht:
- Bestuursorganen moeten een of meer contactperso(o)n(en) aanwijzen bij wie iedereen terecht kan met vragen over de beschikbaarheid van overheidsinformatie.
- De termijn voor het afhandelen van een Woo-verzoek wordt maximaal 4 weken, met een mogelijke verlenging van 2 weken.
- Ook documenten met persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren moeten in geanonimiseerde vorm worden betrokken.
- Een Woo-verzoek moet elektronisch kunnen worden ingediend.
- Bestuursorganen moeten maatregelen treffen om de duurzame toegankelijkheid van digitale documenten te borgen als randvoorwaarde om uitvoering te geven aan openbaarheid.
- Er geldt een inspanningsverplichting om informatie over beleid actief openbaar te maken (art. 3.1 Woo, oude art. 8 Wob).
In 2024 is daar een nieuwe fase bijgekomen: de actieve openbaarmaking van documenten. Sinds 1 november 2024 moeten de eerste vijf van in totaal zeventien informatiecategorieën verplicht openbaar worden gemaakt. In de komende jaren volgen de overige categorieën in tranches. Voor overheidsorganisaties is het dus essentieel om zich hierop voor te bereiden. Collega’s Rik Duijmelinck, Ajmal Khan Sayedi en Thomas de Jong delen praktijkervaringen.
Wet digitale overheid (Wdo) in gefaseerde uitvoering
De Wdo is een kaderwet en:
- legt de taken en verantwoordelijkheden vast voor veilige toegang tot de digitale overheid;
- legt verplichtingen op aan mede-overheden om veilig en betrouwbaar aan te sluiten, en hun dienstverlening in te delen op een betrouwbaarheidsniveau;
- stelt regels over de bekostiging daarvoor;
- biedt zekerheden voor burgers en bedrijven;
- biedt uitgangspunten voor informatiebeveiliging en de verwerking van persoonsgegevens.
Het stelsel Toegang wordt toegankelijk voor dienstverleners en inlogmiddelen kunnen erkend worden. Alle dienstverleners sluiten komende jaren aan op het stelsel. Het is de bedoeling dat alle overheidsorganisaties in de tweede helft van 2026 op het nieuwe stelsel over zijn. Meer informatie.
Digitaal zakendoen in Europa
De Raad van de Europese Unie heeft in het voorjaar van 2024 de herziening van de eIDAS-verordening formeel goedgekeurd. Dit betekent dat er nu een Europees raamwerk is, waarbinnen nationaal erkende ID-wallets binnen Europa gebruikt kunnen worden. Dit is de derde mogelijkheid om in te loggen in een andere lidstaat. Eerder was dit al mogelijk met DigiD en eHerkenning. Meer informatie.
Europese digitale wetgeving/Digital Decade
De Digital Decade heeft 4 belangrijke pijlers:
- Digitale vaardigheden voor de beroepsbevolking.
- Een goede, veilige en duurzame digitale infrastructuur.
- De digitale transformatie van het bedrijfsleven.
- Een toegankelijke en meer gebruikersgerichte publieke dienstverlening.
Lees meer over de meerjarige aanpak van de VNG.
NIS2 en BIO2
In 2024 is er al veel over gesproken en geschreven, en NIS2 en BIO2 zijn ook in 2025 blijvertjes. De impact van NIS2 voor gemeenten zal afhankelijk zijn van de mate waarin nu al wordt voldaan aan de BIO. De eisen van NIS2 worden door BZK in de vernieuwde Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO2) vastgelegd en deze wordt met de cyberbeveiligingswet verplicht. Lees meer over NIS2 voor gemeenten van de VNG.
In begin 2024 beschreef Telengy-adviseur John Vloemans de impact van NIS2,BIO2 en ook AI-ontwikkelingen. “Ook al kunnen de genoemde ontwikkelingen nog veranderen, ze zijn voor ongeveer 95% al helder en duidelijk. Het advies is om er nu al mee te beginnen. Hoe langer men wacht, hoe meer werk het wordt om dit in korte tijd geïmplementeerd te krijgen.” Lees hier wat je al kunt doen.
Single digital gateway (Sdg) Annex 2
De Single digital gateway (Europese verordening) heeft impact op de huidige dienstverlening van gemeenten. De verordening vereist om een deel van de huidige informatie en diensten in een andere taal aan te bieden. Uitgangspunt is dat als een procedure beschikbaar is voor een burger of ondernemer van een lidstaat, deze ook toegankelijk moet zijn voor gebruikers uit andere lidstaten. Ook krijgen burgers en bedrijven het recht om overheden toestemming te geven om onderling digitaal bewijsstukken uit te wisselen. Bepaalde procedures moeten online kunnen worden doorlopen; in specifieke gevallen en op verzoek van de gebruiker met uitwisseling van gegevens via het Once Only Principe. Voor gemeenten zijn dit:
- aanvraag van bewijs van registratie van een geboorte;
- aanvraag van bewijs van verblijf;
- registratie van adreswijziging.
- ondernemers moeten bij de gemeente online een bedrijfsactiviteit kunnen starten, uitoefenen, wijzigen en beëindigen.
En voor het geval het er in 2023 én 2024 niet van gekomen is…
- Werkagenda Waardengedreven digitaliseren
- Projecten GGU (Bedenk dat de gemeente circa 3 euro per inwoner bijdraagt aan de collectieve ontwikkeling van deze projecten. Zelf iets vergelijkbaars ontwikkelen is twee keer investeren…)
- Common Ground: klaar voor implementatie
- Omnichannel/MijnServices
- Aan de slag met PGB 2.0
Meer weten?
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Peter ter Telgte, 06 46 72 42 05 of p.t.telgte@telengy.nl.
