Door: Ruud Groot en Marcel Lemmen

Het kabinet wil haar visie ‘meer kwaliteit, tegen lagere kosten door zorg dichter bij de burger te organiseren’ goed voor het voetlicht brengen. Van beide aspecten wordt vooral het aspect ‘lagere kosten’ door gemeenten als brandpunt gemarkeerd, waardoor een van de belangrijkste stelselwijzigingen sinds Thorbecke door velen vooral wordt gezien als een bezuinigingsmaatregel. Het is versterkend dat gemeenten in het voorbije jaar bezig zijn geweest om de decentralisaties een plaats te geven – in volgorde van aandacht – in de maatschappij, onder burgers, zorgverleners, maar bovenal in hun eigen organisatie.

Verandering = anders kijken

Het ontstane beeld is voor een deel terecht. Omdat de decentralisaties een behoorlijke veranderopgave betekenen voor de gemeentelijke organisatie is er veel op de organisatie afgekomen en proberen grip hierop te krijgen is een eerste (logische) reactie. Deze reactie wordt ondersteund door het fenomeen ‘overgangsrecht’: hoewel de burger ermee geholpen lijkt, grepen veel gemeenten dit aan om de echte verandering voor zich uit te schuiven en vanuit het ‘oude denken’ de decentralisaties in te gaan. De transitie wordt hierdoor niets meer dan een overgang van een bestaande structuur onder een andere bestuurslaag. Hierdoor ontstaat vertraging in het echte veranderingsproces van wat de decentralisatie daadwerkelijk beoogt: de zelfredzame burger.

2016 is het jaar waarin deze noodzakelijke verandering echt ingezet moet gaan worden. De vraag is nu: ‘Hoe kan dit gerealiseerd worden?’ Gemeenten zijn dikwijls gewend om van ‘binnen naar buiten’ te denken en te handelen. Een fundamenteel andere kijk op het organiseren van zorg vergt, naast visie en verandervermogen, met name innovatievermogen. Onze adviseurs staan midden in deze noodzakelijke verandering; niet door gemeenten slechts te ondersteunen, maar dit juist te doen vanuit een eigen visie op de verandering. Telengy acteert vanuit de overtuiging dat de burger zijn eigen zorg organiseert. De primaire taak van de gemeente is hierin de burger, waar nodig, te ondersteunen.

Rechtmatig ≠ doelmatig

Op dit moment is het veelal zo geregeld dat de gemeenten (en professionals) de zorginzet organiseren. De gemeente betaalt de vorm en de hoeveelheid zorg (vaak ingegeven door de noodzaak tot kostenbesparing) en de professional bepaalt hoe de zorg wordt ingezet. De burger mag vooral deze twee partijen volgen en een zorghiaat dat ontstaat zelf invullen. Vanuit deze werkwijze wordt vaak onbewust voorbijgegaan aan de wezenlijke zorgvraag en het probleemoplossend vermogen van burgers. Het resultaat is geen beoogde afname maar juist een toename van de zorgafhankelijkheid. Het uitgangspunt moet zijn dat de burger zelf in staat moet worden gesteld om de afstand tot zelfredzaamheid in te schatten en in kaart te brengen wat ervoor nodig is om deze afstand te overbruggen. Doelmatig in plaats van rechtmatig!

Kostenbeheersing als effect

Het wordt hoog tijd om het fenomeen ‘de burger in zijn kracht zetten’ echt vorm te gaan geven. Dit kan alleen wanneer gemeenten hun nieuwe rol onderkennen en burgers actief helpen in dit nieuwe emancipatiedenken. Hier zijn we beland bij het hoofddoel van de decentralisaties (en de echte verandering). Wanneer emancipatie het doel is, dan kan het effect niet anders zijn dan dat de burger zijn eigen leven bepaalt, ook wat betreft zorg. Dit zal uiteindelijk renderen in financiële, maatschappelijke en sociale zin. Zo wordt kostenbeheersing het effect in plaats van het doel. Vanuit dit paradoxdenken – d.w.z. de burger bepaalt en niet de gemeente of de professional – moet de verandering ingezet worden. Alleen dan ontstaat de ruimte om zaken fundamenteel anders te organiseren, zodat de beoogde en noodzakelijke effecten daadwerkelijk duurzaam worden gerealiseerd. Kortom, een nieuwe rol voor gemeenten: van bedenker en (mede-)uitvoerder, naar facilitator van de verandering!

Deze visie staat centraal bij de adviseurs van Telengy in al hun opdrachten. Dat was zo en dat blijft in 2016 ook zo. Graag helpen wij u bij deze verandering.

Meer weten?

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ruud Groot of Marcel Lemmen via e-mail of telefoon: r.groot@telengy.nl (06 15 47 92 90) / m.lemmen@telengy.nl (06 50 43 15 77).