Een discussie van elk modern stel was welke achternaam het eerstgeboren kind gaat krijgen. Het wetsvoorstel dat op 13 september 2022 is aangenomen door de Tweede Kamer kan hier een einde aan maken. Na vaststelling door de Eerste Kamer kan het kind beide achternamen krijgen.

Discussie rond een mooie gebeurtenis

Ik ben een kersverse vader van een dochter, een mooie gebeurtenis. Voorafgaand hadden wij als ouders veel zaken om te bespreken: bevalplan, kinderopvang, geboortekaartje, voornaam en … welke achternaam ons kind krijgt. Bij ons heeft dit nogal wat discussie opgeleverd, alle argumenten konden we tegen elkaar wegstrepen:

• Jij hebt het kind al 9 maanden mogen dragen.
• Ik heb het kind al 9 maanden moeten dragen.
• Mijn ouders hebben nog geen kleinkinderen.
• Ik wil laten zien dat een vrouw gelijke rechten heeft en dat niet automatisch de man zijn naam centraal staat.
• Ik wil geen activistisch statement maken over de rug van mijn kind.
• …

Kortom wij kwamen er niet uit. Uiteindelijk kunnen we concluderen dat mijn vrouw een groter hart heeft en ons kind kreeg mijn achternaam. Nu komt er een tijdelijke overgangsregeling die een gecombineerde achternaam mogelijk maakt. Voor onze dochter maken we hier graag gebruik van en wij zijn niet de enige; uit een publiekspeiling van het ministerie van Justitie en Veiligheid van 2020 blijkt dat 32% van de mensen vindt dat het mogelijk moet worden dat ouders hun kinderen de namen van beide ouders meegeven.

Aanpassingen in processen

Het is misschien beroepsdeformatie, maar het eerste wat ik dacht was: wat moet er allemaal gebeuren bij gemeenten? De VNG heeft al een impactanalyse gedaan voor gemeenten:

Opstellen geboorteakte en akte van naamskeuze

In beide processen zijn beperkte wijzigingen nodig waar er nu nog twee opties zijn voor de achternaam (achternaam vader of achternaam moeder), komen er straks vier opties voor de achternaam (achternaam vader, achternaam moeder, achternaam vader + achternaam moeder of achternaam moeder + achternaam vader).

Geboorteaangifte meervoudige nationaliteit

Wanneer een kind een meervoudige nationaliteit heeft, kunnen de ouders kiezen welk van de mogelijk toepasselijke rechtstelsels wordt toegepast voor het naamrecht. Dit keuzemoment moet als een extra stap aan het proces van de geboorteaangifte worden toegevoegd.

Overgangsregeling

Als de achternaam van een kind na de geboorte wordt gewijzigd, bestaat hiervoor al een proces. In de nieuwe situatie moet wel vermeld worden dat het om een overgangsregeling gaat. Uitgaande van een inwerkingtreding op 1 januari 2024 gaat dit om gezinnen van wie het oudste kind op dat moment maximaal de leeftijd van acht jaar heeft bereikt. Deze leeftijdsgrens sluit goed aan bij de grens die in de rechtspraak al deels wordt toegepast, namelijk dat een kind vanaf acht jaar gehoord wordt in familierechtelijke zaken die de (rechts)positie van het kind betreffen. Tot de leeftijd van acht jaar is de identiteit van het kind nog niet dermate ontwikkeld dat het veranderen van de geslachtsnaam negatieve gevolgen zou kunnen hebben stelt het amendement van Ellian en Van Ginneken over verruiming van de overgangsregeling.

Een wijziging van de achternaam na de geboorte betekent ook dat eventuele paspoorten en identiteitskaarten (NIK’s) niet meer geldig zijn en opnieuw aangevraagd en uitgegeven moeten worden. De kosten hiervan zijn voor de ouders en verzorgers.

Aanpassingen in de ICT

De gemeente werkt met een burgerzakenapplicatie. Momenteel zijn er drie softwareleveranciers in het burgerzakendomein: Centric, PinkRoccade Local Government en Procura.

Deze leveranciers moeten een diverse functionaliteiten in de applicatie aanpassen. Dit kan gaan over het aanpassen van (slimme) digitale processtappen/-keuzes of informatieve ondersteuning d.m.v. een vragenboom of externe informatieve koppeling met databanken als Handboek Burgerzaken Amsterdam of VIND. Het laatste is reeds aanwezig.

Een leuk weetje om te vermelden: in het Logisch Ontwerp van de Basisregistratie persoonsgegevens is een maximale lengte opgenomen voor de achternaam die ruim voldoende is voor deze wetswijziging. De achternaam kan uit maximaal 200 tekens bestaan en lijkt voor nu ook voldoende voor de dubbele achternaam.

Een ander aandachtpunt is dat er na een aantal generaties verwarring kan ontstaan wat nou een dubbele achternaam is of een reeds bestaande dubbele achternaam, zoals  Haersma Buma of Beijersbergen van Henegouwen.

De leveranciers geven dat zij tussen de 6 en 9 maanden nodig  hebben voor het aanpassen van de applicaties.

Kosten

Wat gaat het de Nederlandse staat kosten wanneer ik mijn kind een dubbele achternaam geef? De kosten zijn sterk afhankelijk van het percentage ouders dat hiervoor kiest. De publiekspeiling van het ministerie van Justitie en Veiligheid is dat 21% van de toekomstige ouders hiervoor kiezen.

Jaarlijks

Jaarlijks zijn dit ongeveer 9.000 extra aktes van naamskeuze. De extra uitvoeringskosten daarvan liggen tussen de € 0,1 en € 0,2 miljoen per jaar.

Overgangsregeling

Wat de uitvoeringskosten worden, is nog niet exact berekend voor kinderen met de maximale leeftijd van 8 jaar. Wel is dit berekend voor kinderen kinderen jonger dan 4 jaar en kinderen jonger dan 12 jaar. Wanneer we er tussen in gaan zitten zijn de minimale kosten 12,15 miljoen euro en de maximale kosten 17,35 miljoen euro.

Kosten ICT-leveranciers

De kosten voor de wijzigingen in de softwareapplicatie zijn eenmalig. Of dit daadwerkelijk wordt doorberekend aan de gemeente, hangt af van de afspraken die over dit soort situaties zijn gemaakt met de leverancier.

Het VNG-rapport gaat voor de implementatie uit van een dagdeel voor kleine gemeenten en twee dagdelen voor middelgrote en grote gemeenten met een gemiddeld uurtarief van € 150,- per uur. De externe implementatie kosten voor alle gemeenten zijn gezamenlijk zo’n € 300.000,-.

Kosten intern

De gemeente moet capaciteit vrijmaken voor het uitwerken van processen, het trainen van ambtenaren van de burgerlijke stand en het klantcontactcentrum. Tot slot moeten alle (toekomstige) ouders geïnformeerd worden over de nieuwe mogelijkheden door de afdeling communicatie.

Conclusie

Wanneer ik dit kostenplaatje voorleg aan mijn vrouw en uitleg wat erbij komt kijken: het trainen van de ambtenaren van de burgerlijke, de overuren van communcatie-afdelingen en het aanpassen van werkprocessen en applicaties, kijkt zij mij droogjes aan en zegt: “als maatschappij moet je er wat voor over hebben om man en vrouw gelijkwaardiger te maken.”

Bronnen

• Eerste Kamer der Staten-Generaal. 35.990 Introductie gecombineerde geslachtsnaam.
• Rijksoverheid. Dubbele achternaam tijdelijk ook mogelijk voor reeds geboren kinderen.
• VNG. Impactanalyse verkrijgen van een dubbele achternaam.

Meer weten?

Neem voor meer informatie vrijblijvend contact op met Roel Ottens, 06 50 43 15 77, r.ottens@telengy.nl.